USTAWA z dnia 23 maja 1991 r.o rozwiązywaniu sporów zbiorowych

                                                 Przepisy ogólne

Spór zbiorowy pracowników z pracodawcą lub pracodawcami może dotyczyć warunków
pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych
pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach
zawodowych.

1. Prawa i interesy zbiorowe pracowników wskazane w art. 1 są reprezentowane
przez związki zawodowe.
2. Prawa i interesy pracodawców w sporach zbiorowych mogą być reprezentowane
przez właściwe organizacje pracodawców.

1. W zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna organizacja związkowa,
każda z nich może reprezentować w sporze zbiorowym interesy stanowiące
przedmiot tego sporu.
2. Jeżeli działające w zakładzie pracy organizacje związkowe tak postanowią, w
sporze zbiorowym występuje wspólna reprezentacja związkowa.
3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do reprezentacji interesów zbiorowych w
sporach wielozakładowych.
4. W imieniu pracowników zakładu pracy, w którym nie działa związek zawodowy,
spór zbiorowy może prowadzić organizacja związkowa, do której pracownicy
zwrócili się o reprezentowanie ich interesów zbiorowych.

1. Nie jest dopuszczalne prowadzenie sporu zbiorowego w celu poparcia indywidualnych
żądań pracowniczych, jeżeli ich rozstrzygnięcie jest możliwe w postępowaniu
przed organem rozstrzygającym spory o roszczenia pracowników.
 
2. Jeżeli spór dotyczy treści układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia,
którego stroną jest organizacja związkowa, wszczęcie i prowadzenie sporu o
zmianę układu lub porozumienia może nastąpić nie wcześniej niż z dniem ich
wypowiedzenia.

Pracodawcą w rozumieniu ustawy jest podmiot, o którym mowa w art. 3 Kodeksu
pracy.

Przepisy ustawy, w których jest mowa o pracownikach, mają odpowiednie zastosowanie
do osób, o których mowa w art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234).

1. Spór zbiorowy istnieje od dnia wystąpienia przez podmiot reprezentujący interesy
pracownicze do pracodawcy z żądaniami w sprawach wskazanych w art. 1,
jeżeli pracodawca nie uwzględnił wszystkich żądań w terminie określonym w
wystąpieniu, nie krótszym niż 3 dni.
2. W zgłoszeniu sporu określa się przedmiot żądań objętych sporem. Podmiot zgłaszający
spór może uprzedzić, że w razie nieuwzględnienia wysuniętych żądań
zostanie ogłoszony strajk. Dzień zapowiedzianego strajku nie może przypadać
przed upływem 14 dni od dnia zgłoszenia sporu.

Pracodawca podejmuje niezwłocznie rokowania w celu rozwiązania sporu w drodze
porozumienia, zawiadamiając równocześnie o powstaniu sporu właściwego okręgowego
inspektora pracy.

Rokowania kończą się podpisaniem przez strony porozumienia, a w razie nieosiągnięcia
porozumienia - sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk
stron.

Jeżeli strona, która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądania, spór ten prowadzony
jest przez strony z udziałem osoby dającej gwarancję bezstronności, zwanej
dalej mediatorem.

1. Mediatora ustalają wspólnie strony sporu zbiorowego. Mediatorem może być
osoba z listy ustalonej przez ministra właściwego do spraw pracy w uzgodnieniu
z organizacjami związkowymi oraz organizacjami pracodawców reprezentatywnymi,
w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do
Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego
(Dz.U. Nr 100, poz. 1080, z późn. zm.1)).

2. Jeżeli strony sporu zbiorowego nie porozumieją się w ciągu 5 dni w sprawie
wyboru mediatora, dalsze postępowanie jest prowadzone z udziałem mediatora
wskazanego, na wniosek jednej ze stron, przez ministra właściwego do spraw
pracy z listy, o której mowa w ust. 1.

3. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, warunki
wynagradzania mediatorów z listy, o której mowa w ust. 1, uwzględniając czas
trwania mediacji.

1. Mediatorom na czas prowadzenia mediacji przysługuje zwolnienie od pracy.
Łączny wymiar tego zwolnienia w roku kalendarzowym nie może przekraczać
30 dni.

2. Wynagrodzenie należne mediatorowi oraz zwrot poniesionych kosztów przejazdu
i zakwaterowania określa umowa zawarta przez mediatora ze stronami sporu
zbiorowego.

3. Wynagrodzenie mediatora nie może być niższe od ustalonego w drodze rozporządzenia,
o którym mowa w art. 11 ust. 3.

4. Koszty postępowania mediacyjnego, o których mowa w ust. 2, ponoszą strony
sporu zbiorowego w równych częściach, chyba że uzgodnią inny ich podział.

5. W razie udokumentowanego braku środków na pokrycie kosztów, o których
mowa w ust. 2 i 4, na wniosek strony sporu zbiorowego, minister właściwy do
spraw pracy pokrywa koszty mediacji, z tym że wynagrodzenie mediatora jest
pokrywane do wysokości określonej w rozporządzeniu, o którym mowa w art.
11 ust. 3.

Jeżeli przebieg postępowania mediacyjnego uzasadnia ocenę, że nie doprowadzi ono
do rozwiązania sporu przed upływem terminów przewidzianych w art. 7 ust.2 i art.
13 ust. 3, organizacja, która wszczęła spór, może zorganizować jednorazowo i na
czas nie dłuższy niż 2 godziny strajk ostrzegawczy.

1. Jeżeli w toku postępowania mediator stwierdzi, że rozwiązanie sporu zbiorowego
wymaga szczegółowych lub dodatkowych ustaleń związanych z przedmiotem
sporu, zawiadamia o tym strony.

2. Jeżeli w związku z żądaniem objętym sporem jest konieczne ustalenie sytuacji
ekonomiczno-finansowej zakładu pracy, mediator może zaproponować przeprowadzenie
w tej sprawie ekspertyzy. Jeżeli strony nie postanowią inaczej
koszty ekspertyzy obciążają zakład pracy.

3. Podjęcie czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, upoważnia mediatora do wystąpienia
do organizacji związkowej z wnioskiem o przesunięcie terminu rozpoczęcia
strajku na czas niezbędny do dokonania ustaleń mogących mieć wpływ na
wynik rozstrzygnięcia sporu.

Postępowanie mediacyjne kończy się podpisaniem przez strony porozumienia, a w
razie nieosiągnięcia porozumienia - sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem
stanowisk stron. Czynności tych dokonuje się przy udziale mediatora.

Nieosiągnięcie porozumienia rozwiązującego spór zbiorowy w postępowaniu mediacyjnym
uprawnia do podjęcia akcji strajkowej.

1. Podmiot prowadzący spór zbiorowy w interesie pracowników może, nie korzystając
z prawa przewidzianego w art. 15, podjąć próbę rozwiązania sporu przez
poddanie go rozstrzygnięciu kolegium arbitrażu społecznego.

2. Spór zakładowy rozpoznaje kolegium arbitrażu społecznego przy sądzie wojewódzkim,
w którym utworzony jest sąd pracy i ubezpieczeń społecznych. Spór
wielozakładowy rozpoznaje Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym.

3. W skład kolegium wchodzą przewodniczący wyznaczony spośród sędziów sądu
przez prezesa sądu oraz sześciu członków wyznaczonych po trzech członków
przez każdą ze stron. Strony powinny dążyć do wskazania osób bezpośrednio
nie zainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy.

4. Prezes sądu wyznacza niezwłocznie termin posiedzenia, zawiadamiając o nim
strony sporu lub ich przedstawicieli.

5. Jeżeli rozstrzygnięcie sporu wymaga wiadomości specjalnych, kolegium może
zasięgnąć opinii ekspertów. Przepis art. 13 ust. 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

6. Orzeczenie kolegium zapada większością głosów. Jeżeli żadna ze stron przed
poddaniem sporu rozstrzygnięciu kolegium nie postanowi inaczej, orzeczenie to
wiąże strony.

7. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia szczegółowy tryb postępowania
przed kolegiami arbitrażu społecznego.

1. Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania
pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego interesów wskazanych w art. 1.

2. Strajk jest środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez uprzedniego wyczerpania
możliwości rozwiązania sporu według zasad określonych w art. 7-14.
Strajk może być zorganizowany bez zachowania tych zasad, jeżeli bezprawne
działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a
także w wypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z gromadzącym
spór działaczem związkowym.

3. Przy podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku podmiot reprezentujący interesy
pracowników powinien wziąć pod uwagę współmierność żądań do strat związanych
ze strajkiem.

Udział w strajku jest dobrowolny.

1. Niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach
pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża
życiu lub zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa.

2. Niedopuszczalne jest organizowanie strajku w Agencji Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego,
Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, w
jednostkach Policji i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Służby Więziennej,
Straży Granicznej, Służby Celnej oraz jednostkach organizacyjnych
ochrony przeciwpożarowej.

3. Prawo do strajku nie przysługuje pracownikom zatrudnionym w organach władzy
państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze.

1. Strajk zakładowy ogłasza organizacja związkowa po uzyskaniu zgody większości
głosujących pracowników, jeżeli w głosowaniu wzięło udział co najmniej
50% pracowników zakładu pracy.

2. Strajk wielozakładowy ogłasza organ związku wskazany w statucie po uzyskaniu
zgody większości głosujących pracowników w poszczególnych zakładach pracy,
które mają być objęte strajkiem, jeżeli w głosowaniu w każdym z tych zakładów
wzięło udział co najmniej 50% pracowników.

3. Ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej na 5 dni przed jego rozpoczęciem.

1. Kierownik zakładu pracy nie może być w czasie strajku ograniczony w pełnieniu
obowiązków i w wykonywaniu uprawnień w odniesieniu do pracowników nie
biorących udziału w strajku oraz w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony
mienia zakładu i nieprzerwanej pracy tych obiektów, urządzeń i instalacji,
których unieruchomienie może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego
lub przywrócenia normalnej działalności zakładu.

2. Organizatorzy strajku są obowiązani współdziałać z kierownikiem zakładu pracy
w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony mienia zakładu pracy i nieprzerwanej
pracy obiektów, urządzeń i instalacji, o których mowa w ust. 1.

W obronie praw i interesów pracowników, którzy nie mają prawa do strajku, związek
zawodowy działający w innym zakładzie pracy może zorganizować strajk solidarnościowy
na czas nie dłuższy niż połowa dnia roboczego.
Przepisy art. 17-21 stosuje się odpowiednio.

1. Udział pracownika w strajku zorganizowanym zgodnie z przepisami ustawy nie
stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych.

2. W okresie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy pracownik zachowuje
prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze
stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Okres przerwy w wykonywaniu
pracy wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy.

Związki zawodowe decydują o tworzeniu i wykorzystaniu funduszów strajkowych.
Fundusze te nie podlegają egzekucji.

1. W obronie praw i interesów określonych w art.1 mogą być stosowane, po wyczerpaniu
trybu postępowania określonego w rozdziale 2, inne niż strajk formy
akcji protestacyjnej, nie zagrażające życiu lub zdrowiu ludzkiemu, bez przerywania
pracy, z zastrzeżeniem przestrzegania obowiązującego porządku prawnego.
Z prawa tego mogą korzystać także pracownicy nie mający prawa do strajku.

2. Rolnicy mają prawo do akcji protestacyjnej w sposób ustalony przez związki
zawodowe rolników.

Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy

1. Kto w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją:
    1) przeszkadza we wszczęciu lub w prowadzeniu w sposób zgodny z prawem
        sporu zbiorowego,

   2) nie dopełnia obowiązków określonych w tej ustawie
       - podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności .

 2. Tej samej karze podlega ten, kto kieruje strajkiem lub inną akcją protestacyjną
zorganizowaną wbrew przepisom ustawy.

3. Za szkody wyrządzone strajkiem lub inną akcją protestacyjną zorganizowaną
wbrew przepisom ustawy organizator ponosi odpowiedzialność na zasadach
określonych w Kodeksie cywilnym.

                                                     Rozdział 6
                                Przepisy przejściowe i końcowe

                                                      Art. 27.

W Kodeksie pracy art.2417 § 7 otrzymuje brzmienie:

"§ 7. W czasie postępowania rejestracyjnego, a także w czasie rozstrzygania
sporu w trybie określonym w § 3 i 4, w sprawie postanowień układu nie
stosuje się przepisów rozdziałów 2-4 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz 236)."

Spory zbiorowe wszczęte, lecz nie zakończone przed dniem wejścia w życie ustawy,
prowadzi się na podstawie jej przepisów.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.